Momarundu’ỹ oikóva ha oiko’ỹva jehecha añetépa COVID-19 aja: Centro Knight oroguatáva mbo’esyry pyahu yvytu pepo rehe ha oñehepyme’ỹva eñemboheraguapy

Sa suáma oḡuahẽ ko yvy ári mbegue mbeguépe hasýva COVID-19gui ha ohasáma mokõi sua omanóva ichugui, Centro Knight Texas Mbo’ehaovusu ha UNESCO ñeipytyvõme omoḡuahẽ tekombo’e yvytu pepo rehe ikatúvo ñarairõ mba’asy ruvicha aja mba’asy vaive ha’éva “momarandu’ỹ”.

Momarandu’ỹ oikóva ha oiko’ỹva jehecha añetépa COVID-19 aja América Latina ha el Caribe-pe  MOOC (mbo’esyry jepe’a tuichaháicha yvytu pepo rehe –  inglés ñe’ẽme) ojeroguatáta guarani, portugués ha karai ñe’ẽme,  15 jasykõi guive, 14 jasyapy peve 2021 ára ro’y jave Centro Knight mba’e renda yvytu pepo rehe. Ejuhuve  haḡua marandu mbo’esyry regua eñatoĩ ko’ápe mba’éichapa eñemboheraguapýta.  

Maranduhára ha oikuaaukáva yvyku’a kuarahy reikevoyguápe  ḡuarã ko mbo’esyry, katu hokẽ pe’a mayma yvypóra orairõsévape marandu’ỹ térã japu ojeipysóva ko mba’asy vusu aja.

Maranduhára Cristina Tardáguila he’i “ára ro’y 2020 ha’e hague arandupapapy  jehechahápe ḡuarã tuichavéva” ha’e mbo’esyry mbo’ehára. Ha omba’apóveva’ekue marandu’ỹ ñorairõme, sambyhyhára Red Internacional de datos(IFCN,  inglés ñe’ẽme)  pytyvõhame.

UNESCO ha  Unión Europea ñepytyvõme, Centro Knight  mbo’esyry oroguata aponde’a “CoronavirusFacts” maraundu’ỹ COVID –19 pegua.

99 tekore reko oñombojoja ha 43 tetã ambue omba’apo 77 ñe’ẽme ha 16 aravo joja’ỹme omoañetévo marandu pandemia rehegua. Ko aponde’a guasu niko oroguata IFCN Instituto Pointer ha Cristina Tardáguila omopeteĩ ha orairõvo marandu’ỹ, CoronavirusFacts Alliance rehegua.

Sandra Sharman, oipytyvõva aponde’a América Latina ha el Caribe-pe ḡuarã “Coronavirus Facts” ha marandu COVID-19 rehegua, he’i “UNESCO omba’apo omoañetévo hepeña mba’ére ha mba’épa oiko marandu’ỹ ha mba’éicha ikatu omopyenda terekua oguerekóva marandúre ha ikatúvo oñe’ẽ sasõme. Ndaha’éi roipytyvõsevánte, oreve ḡuarã tuichaiterei mba’e ikaturõ maranduhárakuérape rombotuichavévo, ha mayma yvypóra-pe orairõva marandu’ỹ mba’asyvusu rehegua, katu avei, romombaretévo ha roikuaaukárõ hembiapokuéra arandupapapy jehecha ha tekove reko ko’ãrupiguáva.

Sharman he’i avei,  ore aguara ha’ére ñepyrũha romoḡuahẽva ko MOOC guarani ñe’ẽme, ojeporuvéva ko yvy guasu  javeve, ha péicha rombojoaju ko’ã ára vaípe.

Guarani ñe’ẽ ojeporu tuichakue Paraguái javeve, avei Argentina, Bolivia ha Brasil retãme. Centro Knight omoñepyrũ oporombo’e peteĩ ñe’ẽme oúva ypykuéragui.

Momarandu’ỹ oikóva ha oiko’ỹva jehecha añetépa COVID-19 aja América Latina ha el Caribe-pe, temimbo’e kuéra irundy arapokõindy pukukue:

1. IFCN ha arandupapapy  jehecha rembiasa-pe oñehekombo’éta, avei América Latina ha el Caribe-ygua tekove reko ha arandupapapy  jehecha.
2. Taperekokuaaty apópe oñembo katupyrýta, tahesakã, ha omoñepyrũkuaáta arandupapapy  jehecha.
3. Mba’asyvusu ha jeporavo rehegua oikuaáta, tembiporu  arandupapapy jehecha jeporukuaa.
4. Arapýre ojeporúva ojejoko ha oñemomichive haḡua marandu’ỹ térã japu, oikuaáta.

Mallary Tenore, sambyhyhára oipytyvõva Centro Knight-pe maranduhára kuérape América Latina ha el Caribe-pe he’i: “ Orembo vy’a ikatúre roikuaauka ko mbo’esyry mbohapy ñe’ẽme, ijapytépe guarani ñe’ẽ, ikatúvo romoḡuahẽve América Latina ha el Caribe-pe. Rombo aguyje UNESCO ha Cristina Tardáguila-pe, oikuaarasáva, ikatúre romba’apo hendive kuéra.  Ko mbo’esyry pyahu niko ome’ẽta maranduhára kuéra-pe pyenda, katupyry ha mba’e jerure, avei aty  oñemoaranduhápe  oñondivepa mbo’ehára ha mayma temimbo’e ndive”.

Tardáguila niko  ohupytýva’ekue jopói  El periódico, ary 2018-pe, ha’evére, avei oñembohéra Gabriel García Márquez jopoirã ha Momorandu ipyahúva apytépe. Avei sambyhyha oipytyvõva IFCN-pe, omoñepyrũ Brasil retãme Agencia Lupa, arandupapapy  jehecha ḡuarã. Kuatiapare O Globo ha Folha de San Paulo-pe omba’apo, Piaui kuatia arandu-pe avei. “A Arte do Descanso” (2016), Crimenes artísticos ha “Voce foi ernganado” hembiapokue

Maranduhára, ta’ãnga, ojapóva, omohendáva, porandu, oikuaaukáva, marandu temimbo’e  ha ohekávape ḡuarã niko ko mbo’esyry. Temimbo’e oiporúta kuatia ha kuatia rogue Google-ygua, ikatúne oikotevẽ omoñepyrũ plataforma apesã ñemoirũ “Mayma ikatu oiko ichugui arandupapapy jehechaha. Upéva roikuaaukase” he’i Tardáguila.

Fóro ñomongeta atýpe, porandu, ta’ãngamýi jehecha, aranduka ñemoñe’ẽ, talleres, ikatuta temimbo’e ojapo mbo’esyry ryepýpe.

Centro Knight maranduhára América Latina ha el Caribe-pe ome’ẽta kuatia atã, guarani ñe’ẽme oroguatáva mbo’esyry,  ome’ẽta jehepyme’ỹme  kuatia atã. Mayma tapicha omohu’ãva hekópe porandu arapokõindypeguáva ha oikéva’ekue foro ñomongeta atýpe, ikatúta ojeporavo oñeme’ẽ haḡua ichupe kuatia atã.

Mayma yvypóra mbo’esyrypegua ikatúta hi’ára ha aravópe ombohovái tembiapo, avívo itapykue iporãva’erã ombohovái árape, ko MOOC niko asincrónico, Péva ha’e ndoikoiha ha’ete térã aravópe. mayma mbo’esyry Centro Knight oroguatáva

¡Eñemboheraguapy ko mbo’esyrýpe ha oñondive ñamba’apo marandu’ỹ reguáva!